Wielki głód, znany także jako Holodomor, to jedno z najbardziej bolesnych rozdziałów w historii Ukrainy. W ciągu kilku lat miliony Ukraińców straciły życie w wyniku sztucznie stworzonego głodu, który do dziś pozostaje przedmiotem wielu debat i kontrowersji.
Kontekst historyczny Wielkiego Głodu
W latach 30. XX wieku Ukraina, będąca częścią Związku Radzieckiego, doświadczyła ekstremalnych trudności żywnościowych. Kolektywizacja rolnictwa i represje wobec „kulaków” (bogatszych chłopów) prowadzone przez reżim Stalina były jednymi z głównych przyczyn tej katastrofy.
Nie można mówić o jednoznacznych przyczynach Wielkiego Głodu, gdyż ich złożoność wynikała z wielu czynników. Polityka radziecka wobec rolnictwa, przymusowe wywłaszczenia i kolektywizacja doprowadziły do załamania produkcji żywności. Dodatkowo wywóz zboża z Ukrainy do innych części ZSRR i na eksport skutecznie zablokował dostęp ludności do podstawowych środków spożywczych.
Straty ludzkie są trudne do dokładnego oszacowania, ale mówi się o milionach ofiar. Poza tragicznymi konsekwencjami demograficznymi Wielki Głód pozostawił głęboki ślad w świadomości Ukraińców. Zniszczenie struktury społecznej i kulturowej Ukrainy miało długoletnie skutki dla rozwoju kraju.
Świadectwa ocalałych z Wielkiego Głodu
Świadkowie tamtych czasów przekazali potworne wspomnienia. Jedno z nich opowiada o kobiecie, która w desperacji oddała swoje ostatnie kosztowności – pierścionek i kolczyki – w nadziei na zdobycie jedzenia. Niestety, nigdy nie wróciła do domu. Inne relacje mówią o dzieciach, które z głodu puchły i osłabione, porzucone, umierały przy drogach. W niektórych przypadkach, zrozpaczeni ludzie posuwali się do aktów kanibalizmu – matki, aby uratować resztę swoich dzieci, były zdolne poświęcić te najbardziej osłabione.
Reżim stalinowski nie szczędził środków, by stłumić jakikolwiek opór i kontrolować informacje na temat głodu. Odkrycie ukrytej żywności przez funkcjonariuszy mogło skutkować wywózką do Syberii, co często równało się z wyrokiem śmierci. Rząd usilnie starał się zatuszować skalę tragedii, manipulując statystykami i ograniczając przepływ informacji.
Pomimo niewyobrażalnego cierpienia, mieszkańcy Ukrainy znajdowali sposoby, by przetrwać. Niektóre rodziny odżywiały się odpadkami pozostałymi po produkcji cukru, inne zaś jadały żołędzie, zbierały grzyby czy łapały gołębie. Choć te metody przetrwania bywały skuteczne, często łamały one obowiązujące prawa, co rodziło poczucie wstydu, które utrzymywało się jeszcze długo po zakończeniu głodu.
Przeżycie w tak ekstremalnych warunkach wymagało nie tylko odwagi, ale i przebiegłości. Historie te, choć pełne bólu i cierpienia, są równocześnie świadectwem niezłomności ducha ludzkiego, który nawet w obliczu największych tragedii potrafi znaleźć iskierkę nadziei. Holodomor to przypomnienie o mrocznych stronach historii, które powinno uczyć kolejne pokolenia o wartości ludzkiego życia i godności.
Reakcje międzynarodowe na Wielki Głód
Z biegiem lat, coraz więcej krajów i organizacji przyznaje, że Holodomor był ludobójstwem. Do 2023 roku, taki status przyznało mu już trzydzieści państw, w tym Australia, Kanada, Irlandia, Brazylia, Niemcy i Stany Zjednoczone. Koniec roku 2022 przyniósł decyzję Parlamentu Europejskiego, który poprzez uchwałę wezwał inne kraje i organizacje do uznania Holodomoru za akt ludobójstwa. Podobnie stanowisko zajęły takie organy jak Bałtycka Wspólnota oraz Komitet Współpracy Parlamentarnej UE-Ukraina, które wyraziły swoje wsparcie dla ofiar tej tragedii.
Niemniej, nie wszyscy podzielają to zdanie. Rosja, będąca prawnym sukcesorem Związku Radzieckiego, nie uznaje Holodomoru za ludobójstwo. Wskazuje się, że niektóre państwa, które uznały Holodomor za ludobójstwo, mogły być podyktowane emocjami bądź naciskami politycznymi.
Szerzej o Holodomorze zaczęto mówić dopiero pod koniec lat 80., kiedy to stopniowo ujawniano i obalało radziecką politykę zakłamania i cenzury. W czasie trwania głodu zachodni dziennikarze, tak jak Walter Duranty z „The New York Times”, spotkali się z krytyką za sposób, w jaki informowali o sytuacji w Związku Radzieckim. Opierali się głównie na oficjalnych źródłach radzieckich i bagatelizowali okrucieństwo stalinowskiego reżimu.
Pamięć o Wielkim Głodzie – upamiętnienie i edukacja
Pamięć o Holodomorze, sztucznie wywołanym głodzie na Ukrainie z lat 1932-1933, jest pielęgnowana poprzez różnorodne wydarzenia upamiętniające oraz inicjatywy edukacyjne na całym świecie. Dzień Pamięci o Holodomorze obchodzony jest corocznie w czwartą sobotę listopada. To ważna data nie tylko dla Ukrainy, ale również dla Kanady oraz społeczności ukraińskiej rozsianej po innych krajach. Amerykański Komitet Kongresu Ukraińskiego (UCCA) każdego roku organizuje uroczystości upamiętniające tę tragedię, angażując lokalne władze w ustanawianie proklamacji na poziomie lokalnym i stanowym.
Po upadku Związku Radzieckiego i odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę, możliwe stało się oficjalne upamiętnienie ofiar Holodomoru w kraju, gdzie dawniej temat ten był tabu. Tradycją stało się uczestniczenie w nabożeństwach pamięci oraz stawianie symbolicznych naczyń z zbożem i zapalanie świec, które mają na celu uczczenie pamięci ofiar głodu.
W Stanach Zjednoczonych pamięć o Holodomorze ma swoje odbicie w postaci pomnika na federalnych terenach Waszyngtonu, D.C. Został on zatwierdzony przez Kongres USA dzięki wsparciu Komitetu Kongresu Ukraińskiego w Ameryce oraz Ambasady Ukrainy.
Działania edukacyjne związane z Holodomorem są rozpowszechnione i adresowane do różnych grup wiekowych. Strony internetowe takie jak Konsorcjum Badań i Edukacji Holodomor (HREC) udostępniają nauczycielom i uczniom materiały o Holodomorze, w tym informacje tła historycznego, dokumenty źródłowe, artykuły, fragmenty literatury oraz plany lekcji.
HREC proponuje także zróżnicowane aktywności i zadania interaktywne dla uczniów od szóstego do dwunastego roku życia, obejmujące takie dziedziny jak historia, sprawiedliwość społeczna, wiedza o społeczeństwie, polityka, prawo, problemy światowe i edukacja religijna.
W Kanadzie, Kongres Ukraińców Kanadyjskich wspólnie z HREC oraz Narodowym Komitetem Edukacji o Holodomorze, ustalił czwarty piątek listopada jako Dzień Pamięci o Holodomorze w szkołach. To świadczy o rozumieniu znaczenia edukacji w kształtowaniu świadomości historycznej i przekazywaniu pamięci o tragicznych wydarzeniach z przeszłości.
Zostaw komentarz